حمید حسنیان خوشرو، رئیس بخش حبوبات موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم اظهار داشت: حدود 700 هزار هکتار نخود و عدس به صورت دیم در ایران کشت میشود که میزان تولید محصول نخود و عدس از این سطح حدود 350 هزار تن می باشد.
رییس بخش حبوبات افزود: سطح اراضی دیم در ایران حدود 6 میلیون هکتار می باشد که سهم سطح زیر کشت نخود و عدس از این اراضی حدود 11 درصد می باشد.
رئیس بخش حبوبات موسسه تحقیقات دیم کشور ادامه داد: متوسط سرانه مصرف نخود برای هر نفر در دنیا حدود 6 تا 7 کیلوگرم و این رقم در کشورمان 2.5 تا 3 کیلوگرم در سال است. وی با اشاره به امکان جایگزینی حبوبات با گوشت قرمز برای تامین پروتئین، تصریح کرد: با توجه به کاهش سرانه مصرف گوشت قرمز در کشور طی سالهای اخیر؛ این کاهش مصرف می تواند با جایگزینی محصولاتی مانند نخود و عدس در سبد غذایی افراد جامعه جبران شود.
حسنیان خوشرو گفت: در سالهای اخیر به دلیل افزایش هزینههای تولید، سطح زیر کشت حبوبات دیم مخصوصا عدس در کشور کاهش یافته است به طوری که سطح زیر کشت عدس از 130 هزار هکتار به 65 هزار هکتار کاهش یافته است.
وی افزود: نرخ خرید تضمینی گندم برای کشاورزان جذاب است و مراحل کاشت، داشت و برداشت ارزانتری دارد؛ در تولید گندم ادوات لازم در اختیار کشاورزان قرار دارد اما برداشت محصولی مانند عدس هنوز اغلب به صورت دستی انجام میشود که هزینه های تولید این محصول افزایش و به تبع آن درآمد کشاورزان را کاهش داده است.
حسنیان خوشرو گفت: از طرفی در سالهای اخیر با تغییر اقلیم و خشکسالهای پی در پی مواجه هستیم و متاسفانه توزیع بارندگی ها نیز بطور منظم و مناسب رخ نمی دهد.
وی با اشاره به اینکه نخود و عدس از دیرباز در ایران بصورت بهاره کشت می شوند، افزود کشت بهاره توده های بومی نخود و عدس مخصوصا در مناطق سرد دیم بدلیل پتانسیل عملکرد پایین، حساسیت به بیماری ها، عدم تیپ بوته مناسب جهت برداشت مکانیزه و همچنین بواسطه طول دوره رشد کوتاه در کشت بهاره و نیز مواجهه گیاه با تنش های حرارتی و خشکی آخر فصل در اغلب مناطق زیر کشت در کشور دارای عملکرد بسیار پائین است که تولید این محصول را با توجه به هزینه های زیاد در فرآیند تولید در شرایط زراعت غیر مکانیزه نخود دیم با چالش همراه نموده است. با توجه به معایب کشت بهاره، در سالهای اخیر محققان بخش حبوبات موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور برای تغییر زمان کشت از بهار به پاییز و توسعه این نوع کشت به منظور استفاده بهینه از منابع آبی با بهره گیری از توسعه ارقام متحمل به سرما، تحقیقات مدونی را انجام داده اند.
رئیس بخش حبوبات ادامه داد: به همین منظور در طی سالهای اخیر 10 رقم نخود در موسسۀ تحقیقات دیم با همکاری های بین المللی معرفی شده است که تحمل به سرمای بالایی داشته و امکان کشت پاییزه حبوبات را فراهم آورده اند به طوری که برخی از این ارقام تا منفی 23 درجه سانتیگراد سرما (با پوشش برف) را تحمل میکنند.
خوشرو با بیان اینکه عملکرد ارقام حبوبات دیم پاییزه در مقایسه با کشت بهاره می تواند تا 50 درصد افزایش عملکرد داشته باشد اظهار داشت: برای تولید حبوبات دیم در کشور سیاست حمایتهای که برای تولید محصولاتی مانند گندم انجام می شود، وجود ندارد، در حالی که کشت نخود یا عدس دیم بعنوان یک محصول تناوبی در اراضی آیش باعث پایداری تولید محصولات استراتژیک مانند گندم شده و در حفاظت و حاصل خیزی خاک بسیار موثر است. حسنیان خوشرو گفت: هر ساله حدود 2.5 میلیون هکتار از اراضی دیم بصورت آیش نگهداری می شوند در واقع در آنها هیچ محصولی کشت نمی شود، در صورتی که این اراضی با محصولات جایگزین مانند نخود، عدس، علوفه، دانه های روغنی و ... کشت شوند، میزان تولید این محصولات در کشور افزایش یافته و در تامین امنیت غذایی بسیار موثر خواهد بود. وی اظهار داشت: در واردات نخود سفید یا آبگوشتی واردات نداریم اما در نخود سیاه( لپه ای) واردات انجام می شود.
رئیس بخش حبوبات موسسه تحقیقات دیم کشور ادامه داد: عمدتا نخود لپه ای از هندوستان و عدس از کانادا وارد می شود؛ میزان واردات هر کدام از این محصولات سالانه حدود 80 تا 100 هزار تن وارد می باشد. وی اظهار داشت: کشاورزان عمدتاً از بذور توده های بومی برای تولید حبوبات استفاده میکنند که حساس به خشکی و سرما هستند، عملکرد پایین و ارتفاع کوتاهی دارند. بذور ارقام اصلاح شده جدید باتوجه به ارتفاع بلند و تیپ بوته ی ایستاده ایی که دارند امکان برداشت مکانیزه نیز در آنها فراهم شده است. در مدل برداشت دستی حبوبات برای هر هکتار نخود 20 تا 25 نفر نیروی کار مورد نیاز است. وی در پاسخ به اینکه چرا کشاورزان از بذور ارقام اصلاح شده استفاده نمیکنند گفت: بسیاری از این ارقام اخیرا معرفی شده اند و بذور آنها توسط شرکتهای خصوصی محدودی در حال تولید می باشدکه در آینده نزدیک باافزایش تولید بذور نفوذ این ارقام و دسترسی کشاورزان نیز بیشتر خواهد شد،
حسنیان خوشرو گفت: در صورتی که تعداد شرکت های تولید کننده بذور ارقام اصلاح شده نخود و عدس در کشور افزایش یاید میزان بذر هم افزایش یافته و در نتیجه سطح زیرکشت این ارقام و به تبع آن تولید نیز افزایش خواهد یافت. وی با تاکید بر اینکه در تولید نخود سفید خودکفا هستیم اما در نخود لپه ای و عدس حدود واردات داریم اظهار داشت: در راستای خودکفایی در این محصولات تا کنون 7 رقم اصلاح شده عدس 22 رقم نخود سفید و در یک رقم جدید نخود دسی (لپه ای) معرفی شده که در حاضر توسط کشاورزان در اراضی دیم کشت می شوند. حسنیان خوشرو گفت: در صورتی که از ارقام جدید برای کشت نخود و عدس با رعایت دستورالعمل های فنی توصیه شده توسط محققین موسسه تحقیقات کشاورزی دیم، در کشور استفاده شود و از طرفی برای زمین های آیش نیز برنامه کشت در نظر گرفته شود خودکفایی در تولید این محصولات (مخصوصا نخود لپه ای و عدس) نیز به راحتی در دسترس است.